ЭПШТЕЙН ХАТЫНА ӨЗЕК БОЛҒАН ҚАЙЫНАТА МЕН КҮЙЕУБАЛА ДАУЫ
Америкалық қаржыгер Джеффри Эпштейннің даулы ісіне қатысты ішкі құжаттардың арасында Қазақстанның бірінші президентінің бұрынғы күйеубаласы Рахат Әлиевке қатысты мәліметтер көпшілікке жария болды. Құжат Әлиевтің сол кездегі президент Назарбаевпен көп жылғы текетіресінен хабар береді.
Джеффри Эпштейн 2011 жылғы 8 қарашада өз адвокаты Рид Уайнгартенге жолдаған деп көрсетілген электрон хатта автор The New York Times газетінде жарияланған, Қазақстанның сол кездегі президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен оның бұрынғы күйеу баласы Рахат Әлиевтің арасындағы жанжал жөніндегі мақалаға сілтеп: "Бұған достарыңның қатысы бар" деп жазған. Әлгі мақалада "Рахат Әлиев мырза өз ісін Вашингтонға дейін жеткізу арқылы түрлі мақсатты көздегені" сөз болған.
Бұл әңгімеге Қазақстан саясатындағы 2010 жылдардағы ең ірі жанжалдың бірі – Назарбаев пен Әлиевтің текетіресі арқау болған. Кезінде WikiLeaks сайты көпшілікке жария етіп жіберген, АҚШ дипломаты жазды делінетін хатта қайынатасы Нұрсұлтан Назарбаевпен араздасып, Еуропаға кеткен Рахат Әлиевтің АҚШ-тан пана сұрағаны айтылады. Ол Қазақстанда тәркіленген 2 миллиард долларын қайтаруға талпынған, тым болмаса АҚШ дипломаттары арқылы Назарбаевтың беделіне нұқсан келтіруді көздеген делінеді. Алайда АҚШ бұл дауға араласпауды жөн көрген.
"Қазақстан басшыcы америкалықтардың бұл дауға араласпайтынына сенімді болғысы келді және оның үкіметіне әсер етуіне жол бермейді. Обама әкімшілігі дәл солай жасады. Өзінің құпия дипломатиялық хабарламаларында Қазақстандағы бұрынғы елші ол бұл дауға араласуға аса сақтықпен қарайтындығын айқын білдірді", – деп жазған басылым.
Бұл мақалада айтылған АҚШ елшісінің құпия дипломатиялық хат-хабарлары кезінде WikiLeaks сайты көпшілікке жария еткен құпия құжаттарда айтылған еді.
ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ «Нұрланған авторитаризм» мен «бұрынғы күйеу баланың» вашингтондық лоббистеріОсы құпия дипломатиялық хаттарда сол тұстағы АҚШ-тың Қазақстандағы елшісі: "Екі жақ та – Назарбаев та, Әлиев те бізді өз пайдасына қолданғысы келеді" деп жазған. Сонымен бірге газет мақаласында Рахат Әлиев 2008 жылы АҚШ-тағы шағын лоббистік фирманы жалдап, Конгресс мүшелерімен байланыста болғаны айтылған. Лоббист компания өкілі 2010 жылға дейін Әлиевтің мүддесін қорғап, Конгресстің бірнеше мүшесінің кеңселеріне шыққан. Солайша Конгрессте Қазақстандағы адам құқықтарының жағдайын сынға алу үшін америкалық саясаткерлерді жұмылдырған. Рахат Әлиевті "режим құрбаны" ретінде көрсетуді көздеген деп жазған басылым.
Эпштейн адвокатына жөнелтті делінген хатта сілтеме берілген әлгі мақалада америкалық дипломат Қазақстан басшысы мен оның бұрынғы күйеубаласына сипаттама берген: "Назарбаев мырза – жасы 70-те, бұрынғы металлург, совет дәуіріндегі партия қайраткері, жиырма жылдан бері билікте, Орталық Азиядағы ең қарқынды экономиканы басқарып отыр. Алайда құқық қорғаушылар оны оппозиция өкілдерін қуғындады деп көп жылр бойы сынап келеді. Әлиев мырза – жасы 48-де, бұрын салық полициясының басшысы, сыртқы істер министрінің орынбасары және Қазақстандағы КГБ-ның баламасы саналатын мекеменің жетекшісі болған. Бірақ сыншылар ол туралы ықпалын пайдаланып компанияларды тартып алғанын, кейде күш қолдану арқылы қорқытқанын айтты. Бұдан бөлек, Әлиев АҚШ Әділет департаментіне бұрынғы қайын атасының америкалық мұнай компанияларынан Қазақстандағы кен орындарын алу үшін пара алғанын дәлелдейтін құжаттарды беруге дайын екенін хабарлаған" деп жазған басылым.
Бұл дерекке қатысты Қазақстанның экс-президенті де, елдің ресми мекемелері де әлі ешқандай пікір білдірген жоқ.
АҚШ елшісінің құпия дипломатиялық хат-хабарлары жазылған деп көрсетілген шақта, яғни 2008 жылғы қараша айында АҚШ-тың Қазақстандағы елшісі болып Ричард Хоугланд істеген. Ол бұл қызметті 2008 жылғы қыркүйектен 2011 жылдың басына дейін атқарды.
Джеффри Эпштейн кім?
1990-жылдары АҚШ қаржы нарығында хедж қор басқарып байыған Джеффри Эпштейн 2008 жылы кәмелетке толмаған жасөспірімді жыныстық әрекетке тартты деп айыпталды. Атап айтқанда, 2005 жылы АҚШ-тың Флорида штатында 14 жасар қыз бен оның ата-анасы Эпштейн сексуалды зорлық көрсетті деп полицияға шағым түсірген. Кейін штат прокуратурасы қаржыгердің Палм-Бичтегі үйін тінтіп, оған кәмелетке толмаған адаммен жыныстық қатынасқа түсті деген айып таққан. Көп өтпей бұл іс федералды деңгейге өтіп, тергеу ісі екі жыл жалғасты. Кейін мемлекеттік айыптаушы Эпштейн қорғаушыларымен құпия мәмілеге келіп, қаржыгер екі жеңіл айып бойынша 18 айға бостандығынан айырылды. Ол түрмеден шыққаннан кейін сексуалды қылмысы үшін ресми тіркеуге алынған.
2019 жылы Джеффри Эпштейн жыныстық тұрғыда қанау мақсатында адам ұрлады деген айыппен Нью-Йоркте ұсталып, қамауға алынды. Көп ұзамай Метрополитен түзету орталығындағы бір кісілік камерада ол өлі табылды. Оны айыптау ісі бойынша жәбірленуші ретінде көп адам қатысса да, Эпштейн өзіне тағылған айыпты мойындамаған. АҚШ-тың әділет министрлігі сот-медицина сараптамасынан кейін Джеффри Эпштейн суицид жасады деп мәлімдеген.
Қазақстанда ұзақ уақыт бойы лауазымды қызметтер атқарып, президент қайынатасы Назарбаевпен араздасқаннан кейін шетелге кетіп қалған Рахат Әлиев 2015 жылы Австрия түрмесіндегі жалғыз кісілік камерадан өлі табылған. Австрия билігі оның суицидтен қайтыс болғанын мәлімдеді. Бірақ Әлиевтің екінші әйелі жалдаған адвокаттар ол кісі қолынан өлген болуы мүмкін деп күдік келтірген.
"ЭПШТЕЙН ІСІ" ТУРАЛЫ ЗАҢ
Джеффри Эпштейннің өлгеніне 6 жыл өтсе де, оның ісі әлі күнге дейін АҚШ пен Ұлыбританияда қызу талқы туғызады.
Эпштейннің есіміне қоса Батыс елдеріндегі ауқатты адамдар мен саяси тұлғалардың да аты-жөні айтылып жүр. Олардың қатарында АҚШ-тың бұрынғы президенті Билл Клинтон, ағылшын королінің бауыры Эндрю Уиндзор, Нью-Йорктің бұрынғы мэрі Майкл Блумберг, қазір Ақ үйде билікте отырған Дональд Трамп және т.б. бар.
Трамп АҚШ президенті болып екінші рет сайланып, билікке келген соң АҚШ-тағы демократтар партиясының өкілдері "Эпштейн ісіне" қатысты құжаттарды толық жариялауды талап еткен. Трамп әуелде бейтараптық танытып келген, кейін Эпштейнмен байланысы туралы бірнеше құжат құпия түрде жарияланып кеткен соң іс құжаттарын толық жариялауды талап ете бастады. Ақ үй басшысы Эпштейнмен таныс болғанын, бірақ заңсыз әрекеттеріне еш қатысы жоғын айтып келеді. New York Times газетінің жазуынша, Трамп құжаттардың жариялануы демократтар беделіне нұқсан келтіреді деп, жария етуді талап етуге көшкен.
Биыл 18 қараша күні АҚШ Конгрессі "Эпштейн құжаттарын" жариялауды міндеттейтін заң жобасын мақұлдап дауыс берді. Іле-шала құжатқа президент Трамп қол қойды.
Бұл заң АҚШ әділет министрлігін (бас прокуратура) Эпштейн ісіне қатысты деректерді 30 күн ішінде толық жариялауды міндеттейді. Бас прокурор әзірге 33 000 құжатты жариялағанын, процесті заң аясындв жүзеге асыратынын айтты.
Америкалық қаржыгер Джеффри Эпштейн 2019 жылы АҚШ түрмесінде көз жұмған
Бұған дейін Эпштейнге қатысты жарияланып кеткен материалдарда бұрын Қазақстанның экономика министрі, Ұлттық банк төрағасы және президент әкімшілігінің басшысы сияқты лауазымды қызметтер атқарған Қайрат Келімбетовтің де есімі аталған. Құжаттардың бірінде Эпштейннің үйіне таңғы асқа бірнеше адам келгені, арасында Израильдің бұрынғы премьері Эхуд Барак, АҚШ әкімшілігінің бұрынғы жоғары лауазымды қызметкерімен қатар сол кезде Қазақстанның ұлттық банкін басқарған Қайрат Келімбетов те болғаны жазылған.
Келімбетовпен нақты қандай мәселе талқыланғаны құжатта айтылмайды. Алайда жалпы алғанда кездесу барысында халықаралық нарық, геосаясат, жоғары технология және ғаламдық трендтер талқыланған.